Manteuffel-Szoege Leon Edward

Leon Edward Manteuffel – Szoege – polski chirurg światowej sławy, twórca polskiej szkoły chirurgii klatki piersiowej i serca, uczony, dydaktyk.

Jak pisze w Forum Akademickim Magdalena Bayer pochodził ze znanego rodu, w którym do końca XVI wieku wszyscy przodkowie po mieczu polsko-inflanckiej linii Manteufflów mieli swe posiadłości w Estlandii i w północnej części Inflant, które czas jakiś należały do Polski (woj. wendeńskie) oraz w Kurlandii stanowiącej lenno Polski. Do Polski rodzina Leona zjechała wraz z niepodległością.

Zdaniem Bayer: W biografiach tych ludzi z elity umysłowej Drugiej Rzeczypospolitej – światłych, otwartych, aktywnych, splatają się w jeden wątek działania patriotyczne, powinności obywatelskie, praca naukowa. Ich wielka aktywność (cecha podkreślana przez potomków) miała bowiem najgłębsze swe źródło w mocno zakorzenionej i mądrze pojmowanej miłości Ojczyzny, „dużej ojczyzny” takich jak oni rodzin, długo żyjących na pograniczach „rodzinnej Europy”.

Ojciec Leona Edwarda, również Leon, prawnik, pracował jako radca kolei moskiewsko-windawskiej w Rzeżycy, powiatowym miasteczku, a przed wybuchem I wojny światowej został jego burmistrzem. Matka Aniela Zielińska pochodziła z Gradowa na Mazowszu.

Miał dwóch braci, Tadeusza (historyka, mediewisty, żołnierza AK, twórcy Instytutu Historii PAN oraz Edwarda Antoniego, artysty-malarza i grafika, zamordowanego przez NKWD w 1940 roku w Charkowie . Biogram Edwarda jest dostępny pod zakładką „Biogramy” .

Dwaj bracia Manteuffel-Szoege: Leon i Tadeusz oraz ich kuzyn Ryszard Manteuffel  w 1920 r.

Leon Edward Manteuffel – Szoege, podobnie jak jego młodszy brat Edward Antoni, był uczniem Gimnazjum Wojciecha Górskiego. Naukę przerwał podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, walcząc jako ochotnik w szeregach Wojska Polskiego w 201. Pułku Artylerii Polowej. Po zwycięskiej kampanii powrócił do Gimnazjum Górskiego i w 1922 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Zygmunta Radlińskiego. W 1928 r. otrzymał dyplom nauk lekarskich. Na początku lat 30-tych ożenił się z lekarką Barbarą Kampioni. Mieli córkę Barbarę.

W latach 1938-1939 studiował w Institut du Cancer oraz Institut du Radim w Paryżu. Pracownik kliniki Leona Berarda i René Leriche’a w Strasburgu i pracowni biologicznej Ehrenfrieda Pfeiffera. 

Podczas II wojny światowej działał w konspiracji w stopniu kapitana Armii Krajowej (pseudonim „Krab”), zapewniając opiekę medyczną i pomoc rannym towarzyszom broni w czasie licznych akcji bojowych, m.in. 3-4 kwietnia 1944 r. uczestniczył jako lekarz w głośnej akcji wysadzenia pociągu pod Płochocinem. Organizacyjnie podlegał „Bakcylowi” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) – III Obwód „Waligóra” (Wola) Warszawskiego Okręgu AK. Przez całą okupację pracował w klinice Szpitala Wolskiego na stanowisku starszego asystenta i miejscowego lekarza, pełniąc obowiązki powierzane dopiero później lekarzom dyżurnym. Uczestniczył w tajnym nauczaniu studentów medycyny. Był jednym z trzech lekarzy, którzy przetrwali masakrę Woli w Powstaniu Warszawskim 1944. Swoje przeżycia i przyjaźń z drugim z ocalonych lekarzy, Stefanem Wesołowskim, opisał w książce „Historia jednej przyjaźni”.

Od 1945 roku pełnił funkcję ordynatora oddziału chirurgii w warszawskim Szpitalu Wolskim, który pięć lat później stał się kliniką chirurgii przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc na ul. Płockiej w Warszawie. W roku 1954 obronił pracę doktorską, jednak już wcześniej zasłynął z wprowadzania pionierskich zabiegów chirurgicznych, których nie stosowano wcześniej w polskiej medycynie. Przyniosło mu to zasłużone miano twórcy polskiej szkoły kardiochirurgii. W roku 1954 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1964 r. – profesora zwyczajnego. W kierowanej przez niego klinice po raz pierwszy w Polsce zastosowano nowatorskie urządzenie zwane płucosercem.

Był członkiem Francuskiej Akademii Chirurgicznej i wielu zagranicznych towarzystw naukowych. W roku 1964 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor ok. 130 prac naukowych dotyczących antropologii, onkologii i chirurgii. Część prac o charakterze filozoficznym przedstawia jego poglądy na temat etyki lekarskiej, pracy klinicysty i działalności społecznej.

Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych i wyróżniony Honorową Odznaką Batalionu „Parasol”. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 163-3-36). Do dziś wdzięczni pacjenci składają Mu kwiaty.

oprac. M.M.