Manteuffel-Szoege Ryszard

Ryszard Manteuffel-Szoege – wybitny uczony, ekonomista rolny, twórca polskiej szkoły ekonomiki i organizacji gospodarstw rolniczych, organizator nauki, publicysta i społecznik.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, polsko – inflanckiej linii znanego rodu Manteufflów. Jego ojcem był Henryk Manteuffel – Szoege, matką – Maria z Zielińskich z Gradowa na Mazowszu. Miał brata Jerzego i siostrę Jadwigę. Dzieciństwo spędził w majątku rodziców, Starym Zamku, w powiecie lucyńskim na terenie d. Inflant Polskich (obecnie Łotwa), gdzie ojciec pełnił stanowisko naczelnika ziemskiego jednego z rejonów. Po śmierci ojca przeniósł się wraz rodziną w 1918 r. do Warszawy i kontynuował naukę w Gimnazjum Wojciecha Górskiego.

W 1920 roku w czasie ofensywy bolszewickiej wstąpił jako ochotnik wraz z kuzynami Tadeuszem i Leonem (biogramy w zakładce) do Polskiego Wojska, 201 pułku artylerii polowej i brał udział w walkach dywizji ochotniczej pod dowództwem pułkownika Adama Koca. Po zwycięskiej kampanii powrócił do Gimnazjum Górskiego i w 1921 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie podjął studia na Wydziale Rolnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Dwa semestry studiował też na Wyższej Szkole Handlowej. Dyplom mgr inżyniera rolnika otrzymał w 1926 roku, pracując trzy lata w Zakładzie Ekonomiki Gospodarstw Rolnych, jako asystent jego kierownika, wybitnego ekonomisty rolnego, prof. Stefana Moszczeńskiego.

Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu Ryszard Manteuffel zdobywał praktyczne doświadczenie zawodowe, kolejno: w majątku Kamień w powiecie kaliskim, w majątku Hieronimów w pow. Białostockim (na stanowisku rządcy), w majątku stryja w Gradowie na Mazowszu, w gospodarstwie leśnym Czarne na Kujawach, w dobrach rolnych Zabłudów w powiecie białostockim (od 1937 roku w charakterze samodzielnego administratora). W ramach bezpłatnych urlopów odbył krótkie studia i praktyki ekonomiczno – rolnicze w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji, Wielkiej Brytanii oraz w Belgii.

W 1939 roku został zmobilizowany i brał udział w walkach Suwalskiej Brygady Kawalerii z Niemcami na terenie Mazowsza i Podlasia. Po ucieczce z internowania przez Rosjan na Litwie w grudniu 1939 roku pracował tam do 1944 roku jako agronom. Działał w strukturach konspiracyjnych Armii Krajowej.  Po udziale w wyzwoleniu Wilna zatrzymany przez Rosjan i osadzony w obozie internowanych oficerów AK w Riazaniu. W wyniku odmowy wstąpienia do armii Berlinga powrócił do kraju dopiero w listopadzie 1947 roku.

Bezpośrednio po powrocie podjął pracę w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW) w Puławach, która zaowocowała uzyskaniem stopnia doktora nauk rolniczych (1948 rok). W 1948 powrócił do przedwojennej pracy w Katedrze Ekonomiki Gospodarstw Rolniczych SGGW. na stanowisku zastępcy profesora w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1950). Następnie do końca 1958 roku był zatrudniony w nowoutworzonym Instytucie Ekonomiki Rolnej. Ryszard Manteuffel uzyskał tytuły naukowe: profesora nadzwyczajnego (1954), doktora habilitowanego nauk rolniczych (1960) i profesora zwyczajnego (1965). W 1954 roku został kierownikiem dawnej katedry prof. S. Moszczeńskiego, obecnie znanej pod nazwą Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw SGGW. Był współzałożycielem Wydziału Nauk Ekonomicznych SGGW (1953) i jego prodziekanem, a następnie dziekanem oraz prorektorem ds. nauki w SGGW. Aktywności badawcza, dydaktyczna i organizacyjna oraz poważne osiągnięcia w tych dziedzinach zapewniły mu duże uznanie, nie tylko w środowisku naukowym.

Prof. Henryk Runowski (obecny kierownik Katedry Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw SGGW) streścił zawodowe osiągnięcia Ryszarda Manteuffla następująco: Będąc uczniem prof. S. Moszczeńskiego, R. Manteuffel stał się zdeklarowanym propagatorem organicznego podejścia do gospodarstwa rolniczego w Polsce. (…) Uważał, że: gospodarstwo nie jest sumą działalności produkcyjnych, ale organiczną całością składającą się z oddzielnych, ściśle z sobą powiązanych i od siebie uzależnionych działalności produkcyjnych. (…) Profesor zainicjował prace dotyczące wprowadzenia do polskiej ekonomiki rolnej kategorii zysku brutto, spopularyzował koszty specjalne oraz wprowadził do ekonomiki i organizacji metodę planowania programu. Zainteresowania Profesora koncentrowały się na różnych zagadnieniach związanych z ekonomiką rolnictwa. Należą do nich: ekonomika gospodarstwa rolniczego, efektywność poszczególnych sektorów rolnictwa, rachunek ekonomiczny w rolnictwie, zagadnienie kosztów w gospodarstwie rolniczym, systemy ekonomiczne w rolnictwie, analiza działalności gospodarstwa i przedsiębiorstwa rolniczego, zagadnienie wielkości gospodarstwa i przedsiębiorstwa, czy efektywność inwestycji w rolnictwie. W ramach tych obszarów badawczych powstało wiele publikacji, często pionierskich.

W czasie stanu wojennego Ryszard Manteuffel popierał gen. Jaruzelskiego, będąc członkiem Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON) i Rad Konsultacyjnej oraz Gospodarki Żywnościowej, utworzonych przy premierze PRL.

Na Jego dorobek składają się setki publikacji, w tym około 30 książek i ponad 1400 prac naukowych i artykułów popularnonaukowych. Jako najważniejsze dzieła należy wymienić: Rachunkowość rolnicza  (t.1 i 2 1964),  Ekonomika i  organizacja gospodarstwa rolniczego (1979), Przyszłość rolnictwa (1979), Zarządzanie i kierowanie przedsiębiorstwem rolniczym (1980). W ostatnich latach życia opublikował 3 książki: Filozofia rolnictwa, Moja filozofia życia oraz Inflanty i Inflandczycy… Wspomnienia rodzinne.

Członek wielu krajowych i zagranicznych stowarzyszeń rolniczych oraz doktor honoris causa kilku uniwersytetów, laureat licznych nagród za osiągnięcia naukowe, wielokrotnie wyróżniany wysokimi odznaczeniami państwowymi. Za czyny wojenne odznaczony został orderem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych.

Był żonaty z poznaną na Litwie Elżbietą z Minkiewiczów. Mieli syna Edwarda, urodzonego w Wilnie 3 marca 1944, późniejszego profesora ekonomii.

Oprac. M.M.