Boczkowski Janusz Krzysztof

(biogram roboczy)

Janusz Krzysztof Boczkowski – poeta, tłumacz poezji angielskiej, profesor nauk medycznych, cytogenetyk. Jego ojciec Zygmunt, był znanym lekarzem, który wraz z żoną Marią założył w 1924 popularną w Warszawie lecznicę w domu przy ulicy Marszałkowskiej. Krzysztof Boczkowski swoje dzieciństwo, podobnie jak całe życie, spędził w Warszawie. Wraz z rodzicami przeżył w Śródmieściu Powstanie Warszawskie 1944. Z niemieckiego obozu selekcyjnego w Pruszkowie udało się rodzicom z synem wydostać i z pierwszą falą warszawiaków powrócić do miasta w początku 1945. W tym samym roku podjął naukę w Szkole Wojciecha Górskiego, która wznowiła działalność początkowo przy ul. Nowogrodzkiej, a następnie w częściowo odrestaurowanym budynku przy ul. Smolnej 30. Już w latach szkolnych ujawnił talent literacki, czego dowodem były wysokie oceny jego wypracowań, wystawiane przez profesor Lasocką, polonistkę. W lutym 1946 zmarł jego ojciec. Maturę uzyskał w 1952.

Chciał zostać poetą, skończyć historię albo polonistykę. Matka powiedziała do niego, żeby lepiej poszedł do cyrku. Musiał zostać lekarzem. Tak jak jego ojciec. Wybrała dla niego przyszłość. Poezja nie istniała w jej życiu. Mówiła do niego, że lekarz zawsze będzie potrzebny. W rodzinie miało być „jak u ludzi”. Nie chciał leczyć. Nie miał powołania. (…) Skończył medycynę. Była z niego dumna. – tymi słowami scharakteryzowała ten okres życia swego ojca, jego córka Małgorzata Sokorska (z domu Boczkowska) w książce pt. Upadł buk (patrz Bibliografia).

Ukończył studia na Wydziale Medycznym Akademii Medycznej w Warszawie i już jako lekarz wybrał kierunek pracy naukowo – badawczej, głównie w dziedzinie genetyki człowieka.

Zawarł związek małżeński z Hanną (Anną) Spychalską, z którą miał córkę Małgorzatę. Od 1959 był kierownikiem Samodzielnej Pracowni Genetyki w macierzystej uczelni. W 1965 uzyskał tytuł doktora, aw 1969 doktora habilitowanego, w 1983 – profesora. Szerokie zainteresowania naukowe prof. Krzysztof Boczkowskiego – genetyka, endokrynologia i ginekologia, obejmowały też zagadnienia seksuologiczne. Opublikował m.in.: Determinacja i różnicowanie płci (1983), Płeć człowieka (1987), Homoseksualizm (1988) i Interseksualizm (1988). Za badania nad cytogenetyką człowieka oraz dzieło Zarys genetyki medycznej (1985) otrzymał Nagrodę Naukową I stopnia Ministra Zdrowia (1986).

Jednak jego osobiste, życiowe osiągnięcie usytuowało się w sferze poezji. Debiutował wierszami na łamach miesięcznika Twórczość(1969). Był autorem ponad 20 zbiorów utworów poetyckich, poczynając od tomiku Otwarte usta losu (1975), uznanego za najciekawszy debiut roku, za który otrzymał I nagrodę miesięcznika Poezja. Ostatnim, wydanym już po śmierci Autora zbiorem jest Szkielet Boga (2020).

Dużą uwagę poświęcił na tłumaczenia poetyckich dzieł Thomasa S. Eliota, Walta Whitmana i innych, nie tylko anglojęzycznych, poetów oraz na prace redakcyjne. Prace te zaowocowały opublikowaniem 3 zbiorów przekładów wierszy oraz 3 antologii (w tym nowoczesnej poezji amerykańskiej). Był laureatem prestiżowych nagród literackich, m.in. Czerwonej Róży (1972), Pegaza (1984,1986), Funduszu Literatury (1989), Poezji (1975, 1989) oraz UNESCO (2005).

Poetycką twórczość Krzysztofa Boczkowskiego dostrzegali i wysoko oceniali znawcy literatury i jej krytycy.

Jak pisze Leszek Szaruga w Zeszytach Literackich: Poezja Boczkowskiego w szczególny sposób łączy ze sobą dwa motywy: Księgi i śmierci. Oba wyznaczają dystans wobec tego, co doraźne, przemijające. W obu wypadkach doraźność z nieodłącznym chaosem opanowane zostają przez ład transcendencji. Ale – co ważne – ów ład zakorzeniony jest w materii, w realnym doświadczeniu.

Natomiast Aleksandra Melbechowska-Luty w Twórczości: pisze tak: Jego poezja jest mocno osadzona w rzeczywistości napiętnowanej goryczą przemijania. Swoje poetyckie obrazowania zamyka klamrami metafor dalekich od banalnych efektów, nastrojów i „sentymentów”. Unika jednoznacznych, „wymownych” symboli i odrzuca stereotypy. (…) Istotne jest również szerokie, współczesne spektrum tej poezji, obejmujące czas od okupacji niemieckiej i powstania warszawskiego, aż do współczesności. W wierszach tych słowa – samochód, telewizja, pływalnia – występują na równi z imionami bogów greckich i mitycznych bohaterów. Jest to poezja mądra i smutna, skłaniająca do refleksji poruszającej, bolesnej i wyzwalającej – dzięki pięknu.

Jarosław Mikołajewski, poeta, pisarz i publicysta, tak ocenił twórczość poetycką swojego kolegi po piórze:

Był poetą nie tyle dobrym, co znakomitym. Szorstkim, bezkompromisowym. Docierającym do źródeł śmierci, miłości. Źródłem słowa, które rozprawia się z tym co najważniejsze. Podważał słowem zadziornym i ostrym emblematy, prostoduszne przekonania co do pewników tożsamości.(…) Prócz poezji własnej za poetyckie dzieło życia uważał przekłady T.S. Eliota, wciąż poprawiane i wydane w coraz to lepszym, jak uważał, wyrazie. Ja bardzo kochałem Jego Walta Whitmana, ale On sam zdawał się stawiać go gdzieś dalej w szeregu. Najważniejszy był Eliot.

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych u.w. Krzysztof Boczkowski przeszedł na emeryturę. Zmarł 1 listopada 2018 w Warszawie

M.M.

Komentarz

W powojennej Szkole Wojciecha Górskiego Krzysztof Boczkowski był znany pod imieniem Janusz. Podobnie pod tym imieniem został umieszczony na liście uczniów klasy 6A w szkolnej Jednodniówce Jubileuszowej z 1947 roku. Również Januszkiem nazywał swego syna dr Zygmunt Boczkowski w osobistym dzienniku (patrz: Upadł buk Małgorzaty Sokorskiej). Powszechnie stosowane w sieci imię Krzysztof pojawiło się w wykazie absolwentów w książce Wojciech Górski i jego szkoła (1982). Nie udało się wyjaśnić przyczyny tej różnicy.

Dostępne w sieci źródłowe informacje biograficzne Krzysztofa Boczkowskiego dotyczą w zasadzie jego twórczości poetyckiej oraz w mniejszym stopniu jego kariery naukowej w medycynie (lata uzyskiwania kolejnych stopni naukowych, tytuły opublikowanych dzieł oraz ich nieliczne, profesjonalne recenzje). Na tle bogatego dorobku naukowego i literackiego uwagę zwraca brak informacji poszerzających obraz biograficzny. Pewne wiadomości, przedstawione w oryginalnej, subtelnej formie, o blaskach i cieniach życia rodzinnego poety, znajdują się w we wspomnianej książce jego córki Małgorzaty, która w „niezwykle osobisty” sposób okazała trwały dowód uczucia i przywiązania do ojca.

Mieczysław Metler