Menu
Wacław Gąsiorowski oficer wojska polskiego we Francji
Jan Wacław Gąsiorowski, pseudonimy: Jan Mieroszewicz, Nina Władek, Wacek Gąsior – pisarz, publicysta, pedagog i społecznik, Honorowy Obywatel Konstancina. Urodził się w Warszawie w rodzinie kupieckiej. Był synem Stanisław i Matyldy z domu Tones. Edukację w Szkole Wojciecha Górskiego (wtedy realnej sześcioklasowej) rozpoczął w w 1878 r. otrzymując kolejny numer przypisywany uczniowi rozpoczynającemu naukę: 238 (numer ten stał się tytułem jednej z jego powieści). Szkołę opuścił w 1880 r. Brak danych o dalszych latach nauki szkolnej, ale wiadomo, że osierocony przez obojga rodziców, od 15-go roku życia, musiał podejmować prace zarobkowe. Ukończył kurs buchalteryjny i farmaceutyczny (aptekarski), zaczął praktykował w aptece. W 1890 musiał podjąć dwuletnią obowiązkową służbę w armii rosyjskiej, w trakcie której napisał sztukę Szare życie wydaną w 1892 i wystawioną na deskach Teatru Rozmaitości. O wyjściu z wojska zaangażował się w publicystykę, m. in. był redaktorem „Przeglądu Tygodniowego” i korespondentem „Słowa Polskiego”. Był też członkiem Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów założonego przez Edwarda hr. Chrapowickiego w 1886 rok, organizacji wielce elitarnej, do której między innymi wstąpili Bolesław Prus i Henryk Sienkiewicz.
Własnym nakładem wydał swoją pierwszą powieść „Pamiętnik nowo narodzonego”. Jednocześnie angażował się w działania konspiracyjne. Kiedy jednak zdecydował się w 1899 r. na łamach czasopisma „Słowo Polskie” drukować – pod pseudonimem Wiesław Sclavus – powieść „Ugodowcy” uderzającą bezpośrednio w carat, to nie pozostało mu nic innego, jak ucieczka z kraju przed długimi łapami Ochrany.
Emigracja Gąsiorowskiego trwała wiele lat. Najpierw 3 lata spędził we Lwowie, potem miał długi pobyt w Paryżu (1904-1917). W 1914 r. założył i redagował wydawany w języku polskim i francuskim tygodnik „Polonia”, na którego łamach wypowiadali się znani politycy. Powołał też Komitet Pomocy Rodakom i Komitet Pomocy Rannym, przewodniczył Związkowi Sokołów Polskich w Europie Zachodniej. Po wybuchu wojny działał na rzecz organizacji polskiej formacji wojskowej we Francji sam stając się jej żołnierzem, najpierw porucznikiem a później kapitanem..
W 1918 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych z misją wojskową rekrutowania ochotników spośród amerykańskiej Polonii gotowych walczyć o dopiero co odzyskaną niepodległość macierzystego kraju. Jak wiadomo gotowość wstąpienia do polskiej armii zgłosiło wówczas ponad trzydzieści tysięcy Polaków (tych rekrutowanych we Francji i w Stanach Zjednoczonych) W następnym roku Gąsiorowski wrócił do kraju, ale już w 1921 znów jest w Stanach.
Przez osiem lat wykładał historię i literaturę polską w Kolegium Polskim w College Cambridge Springs w Pensylwanii. Był też redaktorem polonijnych pism, takich jak „Górnik”, „Gwiazda Polarna” i „Kurier Nowojorski”.
Na stałe wraca do kraju dopiero w 1930 r., z poślubioną 10 lat wcześniej, młodszą o 14 lat, urodziwą Dunką, Astą Hemmingsen. Osiedlają się w Konstancinie-Jeziornej. Społeczny „nerw” Gąsiorowskiego powoduje, że angażuje się w szeroko zakreślone plany rozbudowy tej uzdrowiskowej wtedy tylko z nazwy miejscowości i zostaje jej sołtysem.
Z dorobku powieściowego Gąsiorowskiego liczącego ponad 20 powieści największą popularność zyskał „Huragan” drukowany początkowo w w odcinkach na łamach warszawskiego „Dziennika dla wszystkich” z przedrukami w prasie pozawarszawskiej. Wydana drukiem w 1901 r. doczekała się 18 wznowień (do 1939 r.) i wielu tłumaczeń na języki obce. Kilka książek miało adaptacje teatralne i filmowe. W 1932 roku powstał film „Księżna Łowicka” na podstawie powieści pod tym samym tytułem z wybitnym aktorami tamtych czasów: Jadwigą Smosarską, Stefanem Jaraczem i Józefem Węgrzynem. W 1937 Wacław Gąsiorowski opracował scenariusz dialogów i kierował pod względem literackim realizacją film „Ułan księcia Józefa” (znanego też pod tytułem „Dziewczyna i ułan”) z Franciszekiem Brodniewiczem i Jadwigą Smosarską w rolach głównych. W 1938 r. wytwórnia filmowa Metro-Goldwyn-Mayer w Hollywood, zekranizowała powieść „Pani Walewska”. W oryginale film nosił tytuł „The Conquest” (Podbój), a główne role grali: Greta Garbo, jako Maria Walewska i Charles Boyer, jako Napoleonem. W tym samym roku Gąsiorowski otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej „za całokształt działalności powieściopisarskiej” oraz Złotym Wawrzynem Akademickim obdarzyła go Polska Akademia. Pisarskim, ale nie powieściowym dorobkiem Gąsiorowskiego, były militarne opracowania wiążące się z jego udziałem w formowaniu się oddziałów polskich we Francji: polsko-francuski słownik terminów wojskowych, przetłumaczył 11 tomów wojskowych regulaminów francuskich i napisał historię armii polskiej we Francji.
30 października 1939 Gąsiorowski umiera nagle na zawał serca i zostaje pochowany w na cmentarzu w pobliskim Skolimowie. Pomimo śmierci męża i wybuchu wojny żona Gąsiorowskiego nie wyjechała z Polski a po śmierci w 1971 r. została pochowana w grobie na cmentarzu w Skolimowie, w którym 32 lata wcześniej spoczął jej mąż.
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Polonia Restituta, Krzyż Niepodległości i Krzyż Walecznych.
„żeś polską obudził krew i polskie sumienie”
niespokojny duch, chęć zgruntowania studiów historycznych, chęć ujrzenia na własne oczy krajów, o których pisałem i rzeczy, o których pisać zamierzałem dalej,
Upamiętnienia
Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1969 na stulecie urodzin pisarza, na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich (od strony Trasy WZ).
W 2009 roku, w 140. rocznicę urodzin pisarza i 70 rocznicę jego śmierci, Rada Miejska Konstancina-Jeziorny podjęła uchwałę o nadaniu mu godności Honorowego Obywatela.
wb
Bibliografia
H. Winogrodzka-Szaflik – Wacław Gąsiorowski Wirtualne Muzeum Konstancina. www.muzeumkonstancina.pl
M. Sadlik – Chciwiec nowych wrażeń. Wacław Gąsiorowski nieznany, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2022
https://pl.wikipedia.org/wiki/WaclawGasiorowski
Bibliografia: