Horwitz Maksymilian Henrykvel Walecki Henryk

Maks(ymilian) Henryk Horwitz vel Henryk Walecki,  doktor matematyk, polski i międzynarodowy działacz polityczny, początkowo socjaldemokrata, w późniejszym okresie – komunista-internacjonalista, publicysta, ofiara „wielkiej czystki” w ZSRR.

Urodził się w zamożnej, zasymilowanej, warszawskiej rodzinie żydowskiej jako Syn Gustawa Horwitza (1844–1882) i Julii Horwitz z domu Kleinman . Maks miał ośmioro rodzeństwa, jego siostrami były: Kamilla Kancewicz i Janina Mortkowicz. Jego dziadek, Lazar Horwitz, był rabinem w Wiedniu. Maks w  1893 ukończył szkołę Wojciecha Górskiego [ Dyrektor wręczając matce świadectwo maturalne powiedział jej :”Zdejmuje mi pani koronę cierniową z głowy”].  Jako siedemnastolatek  rozpoczął studia na kierunku matematyczno-fizycznym w Gandawie, a po roku wstąpił do Związku Zagranicznego  Socjalistów Polskich. Od 1895 r. należał też do Belgijskiej Partii Socjalistycznej   W 1898 roku ukończył studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym uzyskując doktorat, po czym podjął pracę dyrektora szkoły rzemiosł dla młodzieży żydowskiej. Równolegle prowadził aktywną działalność w warszawskiej organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1903 r. członek Centralnego Komitetu Robotniczego). Za działalność konspiracyjna był więziony w latach 1899–1901 w X pawilonie Cytadeli warszawskiej, a następnie zesłany na Syberię, skąd uciekł w 1902 r. i przedostał się do Szwajcarii. W 1905 r., podczas nielegalnego pobytu w Warszawie wszedł w skład Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Został ponownie aresztowany i osadzony w X pawilonie i po raz kolejny zbiegł z zesłania. W latach 1905–1906 ponownie uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W kwietniu 1906 brał udział w planowaniu słynnej akcji uprowadzenia z Pawiaka przez grupę bojowców Organizacji Bojowej PPS na czele z Janem Gorzechowskim „”Jurem” 10 więźniów politycznych skazanych na karę śmierci przez wojskowy sąd doraźny. Od rozłamu w PPS w listopadzie 1906 był członkiem CKR PPS-Lewicy. 16 grudnia 1918 roku stał się członkiem założycielem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski i członkiem Komitetu Centralnego tej partii. W 1922 roku został członkiem Komitetu Wykonawczego Kominternu.

W roku 1919 został aresztowany i osadzony ponownie  w Cytadeli Warszawskiej, a następnie w obozie dla internowanych w Dąbiu, z którego zbiegł w nocy z 8/9 grudnia 1920. Członek frakcji „większości” w KPRP i KPP, po 1926 – odsunięty przez Komintern od funkcji partyjnych –  na stale przeniósł się do ZSRR. Od 1925 był członkiem Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików, WKP(b)). Po VII Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej (1935) w latach 1935–1937 był sekretarzem politycznym czasopisma „Komunisticzeskij Internacjonał” i członek międzynarodowej komisji kontroli Kominternu.

W czasie „wielkiej czystki”  w czerwcu 1937 r. aresztowany przez NKWD,  we wrześniu tego samego roku skazany r. przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci za zdradę ojczyzny i udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej. Rozstrzelany tego samego dnia. Jego ciało zostało skremowane w krematorium na Cmentarzu Dońskim, a prochy pochowane anonimowo.

Zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR postanowieniem z 29 kwietnia 1955.

Żonaty ze Stefanią Heryng (1881–1937), córką działacza socjalistycznego Zygmunta Herynga i Heleny Heryng, z którą miał troje dzieci (Stanisława, Annę i Katarzynę), później związany z Józefiną Swarowską, z którą miał syna Pietię.

H.M. Horwitz, używając pseudonimu Habryk Walecki, tłumaczył na polski książki naukowe, pisał też wiele o kwestiach żydowskich

1 Po przeniesieniu się Maksa z rodziną do ZSRR, syn jego Stanisław zmienił nazwisko na Bielecki. Ukończył studia w Wojskowej Akademii Lotniczej w Leningrdzie. Po śmierci ojca skazany w 1937 r. na 10 lat katorgi w Workucie. Do Polski wrócił w 1947 r. i wstąpił do Wojska Polskiego, zostając szefem Oddziału Operacyjnego Zarządu II Sztabu Generalnego WP. W trakcie trwających w 1953 r. procesów, obejmujących oficerów lotnictwa wojskowego, strzałem z pistoletu popełnił samobójstwo.