Maklakiewicz Jan Adam

Portret wykonany przez Janusza P. Janowskiego , okładka książki Marii Wacholc.

Jan Adam Maklakiewicz  – kompozytor, dyrygent, pedagog oraz publicysta i krytyk muzyczny. Grał na organach, skrzypcach, altówce i fortepianie.

Był trzecim spośród 12 dzieci Jana i Rozalii z Izbickich Maklakiewiczów. W 1905 Jan Maklakiewicz (ojciec) przeniósł się wraz z rodziną do Mszczonowa, gdzie w miejscowym kościele parafialnym został organistą, prowadził chór oraz strażacką orkiestrę dętą. Dwaj spośród braci Jana Adama – Franciszek i Tadeusz Wojciech – również byli kompozytorami. Pierwszym nauczycielem był ojciec, a jego pierwszą kompozycją wykonaną publicznie była kolęda, wykonana w mszczonowskim kościele w 1918.

Wykształcenie ogólne zdobywał w latach 1917–1921 w warszawskim Gimnazjum Wojciecha Górskiego (matura 1921). W latach 1919–1922 uczył się także w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie gry na skrzypcach w klasie Leopolda Binentala, harmonii pod kierunkiem Michała Biernackiego oraz kontrapunktu u Felicjana Szopskiego. W latach 1921–1925 studiował kompozycję w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. W 1926-1927 studiował w Ècole Normale de Musique u Paula Dukasa w Paryżu, gdzie jednocześnie działał w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polskich oraz prowadził chór mieszany w ośrodku polonijnym. Był jednym z pierwszych polskich kompozytorów w okresie międzywojennym, którzy uzyskali stypendium we Francji.

W latach 20. i 30. XX w. był profesorem harmonii w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, a w latach 1927–1929 uczył przedmiotów teoretycznych i dyrygował chórem w Konserwatorium Heleny Kijeńskiej – Dobkiewiczowej w Łodzi.

Przed wojną był także organistą i kierownikiem chóru w kościele Św. Krzyża w Warszawie, uznawanym za jeden z najlepszych chórów kościelnych w Polsce. Prowadził także chór i orkiestrę fabryki zbrojeniowej przy Forcie Bema oraz chóry: „Znicz” Pracowników Gazowni Miejskiej, „Lira” Akademickiego Koła Muzycznego na Uniwersytecie Warszawskim i chór młodzieży handlowej Regularnie pisywał recenzje muzyczne do „Kuriera Porannego”. Był założycielem (1934) miesięcznika „Chór”. Ponadto w latach 1926-39 współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie, a po wojnie z Teatrem im. Juliusza Słowackiego i Teatrem Starym w Krakowie oraz Teatrem Narodowym, Teatrem Kameralnym i Teatrem Syrena w Warszawie. W 1937 nawiązał też współpracę z Polskim Radiem.

W wyniku niemieckiego bombardowania w 1939 roku spłonął dom parafialny oraz mieszkanie rodziny Maklakiewiczów. Zniszczeniu uległy m.in. kompozycje i nuty, w tym prawie cały dorobek kompozytorski jego brata Franciszka.

Podczas II wojny światowej Jan Adam Maklakiewicz pracował jako pianista w kawiarni „Café Club” w Warszawie, a następnie w prowadzonej przez znanego aktora i reżysera Emila Chaberskiego kawiarni „Znachor”, która była miejscem spotkań konspiracyjnych.

Od 1945 do 1947 był dyrektorem Państwowej Filharmonii w Krakowie, a w latach 1947–1948 dyrektorem Orkiestry Filharmonii Narodowej w Warszawie. W 1949 pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie na stanowisku profesora kompozycji, instrumentacji i kontrapunktu. Działał także w Senacie PWSM w Warszawie i pracował na stanowisku dziekana wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury. Jego uczniami są m.in. Jerzy Tyszkowski, Antoni Szaliński, Miłosz Magin i Benedykt Konowalski.

Najważniejszą dziedziną twórczości Jana Adama Maklakiewicza, którą wszedł do historii muzyki polskie były kompozycje. Charakteryzowały je tendencje archaizujące, orientalne i folklorystyczne. Wikipedia wyróżnia 24 utwory na orkiestrę poczynając od Wariacji symfonicznych (1922), a kończąc na Tryptyku morskim (1953). Znajdują się pośród nich tak znane utwory jak balety (Shiwohumi, Cagliostro w Warszawie i Złota kaczka), poematy symfoniczne (Ostatnie werble, Grunwald), suity (Huculska, Łowicka), koncerty, pieśni oraz inne formy kompozycji muzycznych. Na liście wymienionych 16 utworów kameralnych, organowych i chóralnych znajdują się także romanse, kołysanki, preludia oraz pieśni ludowe. Był kompozytorem kilkunastu pieśni „masowych”, upowszechnianych w latach tzw. Polski Ludowej.

W 1947 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa, a w 1954 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości muzycznej oraz zasługi na polu upowszechnienia kultury muzycznej.

W latach powojennych w Szkole Górskiego na ul. Smolnej uczyła się również jego córka Kinga Maklakiewicz.

M.M