Reyzz-Rubini Wiktor Bronisław

Wiktor Bronisław Reyzz – Rubini, pisarz, publicysta, autor dramatów teatralnych i słuchowisk radiowych. W twórczości znany także pod pseudonimem Wiktor Rey.

Pochodził z patriotycznej, inteligenckiej rodziny. Syn ekonomisty i prawnika, oficera WP, Maksymiliana Reyzza – Rubini oraz Heleny z Lubicz – Majewskich, pianistki. Miał starszego o 7 lat brata Juliusza, żołnierza 2 kompanii „Rudy” w harcerskim batalionie „Zośka”, który zginął w Powstaniu Warszawskim w akcji zdobycia i oswobodzenia więźniów z „Gęsiówki”. Miał też starszą o 8 lat siostrę, Irenę Delmar – Czarnecką, znaną śpiewaczkę, aktorkę i działaczkę kulturalną na emigracji.

Dzieciństwo i dorosłe życie spędził w Warszawie. Uczył się w Szkole Wojciecha Górskiego. W 1947 r. był uczniem III klasy gimnazjum. Jego koledzy/koleżanki z tej klasy otrzymali świadectwa maturalne w 1950 r. Jednak Wiktor Rubini figuruje na liście uczniów, którzy opuścili Szkołę w latach 1946 – 1950 ze świadectwem ukończenia IV (III) klasy gimnazjum, nazywanym „małą maturą. Twórczy okres w życiu Wiktora Rubini przypadł na czas ograniczeń politycznych, historycznych i intelektualnych w Polsce powojennej. Zadebiutował zatem jako pisarz dopiero w 1961 roku, a wiele prac literackich pisał do przysłowiowej „szuflady”. W jego dorobku znajdują się także teksty eseistyczne i dramatyczne oraz przeróbki utworów na słuchowiska radiowe. W Encyklopedii Teatru Polskiego figurują tytuły jego scenariuszy: Kiedy dzień wstaje jak dziś, O najjaśniejszą rzecz, Polacy w Bitwie o Wielką Brytanię, Znak Maltańskiego Krzyża, Żalem napełniona.

Szczególną uwagę czytelników i krytyki literackiej zwróciły dwie książki, opublikowane już w warunkach wolnej Polski. Pierwsza z nich to Złe Milczenie wydana w 2006 roku.

Celem pracy nie jest wyłącznie obrona dobrego imienia ostatniego Marszałka II Rzeczpospolitej. Mogę ją nawet określić jako pewnego rodzaju zarys studium niemocy jednego z działów państwa: sił zbrojnych. Nie jest też oczywiście oskarżeniem. Nikt bowiem z czynnych przed 1939 rokiem wojskowych czy polityków, bez uszczerbku suwerenności państwa, zadaniom obrony Polski w jej ówczesnym kształcie sprostać nie mógł. Zawarte w Złym Milczeniu fakty i tezy takie stwierdzenie dokumentują. Właśnie tezy. Oprócz bezspornych faktów traktuję je wbrew aksjologii jako dokumenty. Próba bowiem przeistaczania ich w dowody, przekraczałaby popularyzacyjny – nie mówiąc o objętości – charakter tej książki. I powód dodatkowy. Praca o takim charakterze, to zadanie raczej już dla zespołu, który -jak to niestety zdarzało się wcześniej, a zdarza i obecnie, zwłaszcza w publicystyce – nie zechce powoływać się na przepisywane z „dzieła” na „dzieło” myśli i paradokumenty, które z tego tytułu stają się rzekomymi aksjomatami, ale się sięgnie do źródeł.

Dzisiaj ten nacisk pod naporem kolejno ujawnianych źródeł bezspornie zelżał, ale nagromadzony przez lata fałsz powoduje, że wielu poszukuje wciąż winnych. Skoro nie można już polemizować z faktami, to przyswojony zespół emocji i myśli niektórzy autorzy -także całkiem utytułowani – kierują już tylko na niektórych przedstawicieli władzy. Przede wszystkim na Naczelnego Wodza. Lansowanym obecnie głównym nurtem jego przewinień, jest brak kompletnego planu wojny „Z” (Zachód), scentralizowane dowodzenie i brak dowództw poszczególnych frontów. Uważni czytelnicy znajdą w tej pracy odpowiedź na większość z tych zarzutów. (fragment przedmowy Autora).

O drugiej, zatytułowanej Utwory Zebrane (FOTO), wydanej w 2023 roku już po śmierci Pisarza oraz o jej autorze, może świadczyć recenzja wydawnictwa SIEDMIORÓG:

Utwory zebrane Wiktora Reyzza to książka wyjątkowa, która trafia w ręce czytelników ocalona po latach cenzury i zapomnienia. Autor przeżył twórcze lata swojego życia w czasach komunizmu; zawsze pisał, ale nigdy nie szedł na kompromisy z władzą. Ucierpiał na tym, bo odmówiono mu inscenizacji scenicznych jego dramatów, które się doczekały w tamtym czasie jedynie adaptacji radiowych, w postaci słuchowisk Polskiego Radia. Ale cena, którą zapłacił, była ceną za literacką wolność i autentyczność. Reyzz porusza bez cenzury czy autocenzury nie tylko problemy swojego czasu, czy problem Polski, ale przede wszystkim odwieczne prawdy człowieka, staje w obronie humanizmu i wartości chrześcijańskich, nawiązuje otwarty dialog z pisarzami, których najbardziej cenił. Ta literacka autentyczność sprawia, że jego utwory okazują się zaskakująco aktualne i ponadczasowe. (…).

W książce Utwory Zebrane, opracowanej przez Krystynę Brzechwę – Reyzz, zamieszczone zostały utwory, przedstawiające dorobek twórczy Wiktora Reyzza – Rubini. Są to: Prolog (sztuka w trzech aktach), Znak maltańskiego krzyża (słuchowisko), Freja z siedmiu wysp (słuchowisko oparte na motywach opowiadania Josepha Conrada pod takim samym tytułem), Jądro ciemności (słuchowisko na motywach opowiadania Josepha Conrada pod takim samym tytułem), Kiedy dzień wstaje jak dzisiaj, Polacy w bitwie o Wielką Brytanię, Żalem napełniona, O najjaśniejszą rzecz, Święte przymierze.

Należy podkreślić, że powyższa publikacja figuruje w poz.1707 (str. 168) URZĘDOWEGO WYKAZU DRUKÓW WYDANYCH W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ – PRZEWODNIK BIBLIOGRAFICZNY – BIBLIOTEKA NARODOWA R. 80 (92) Warszawa, 8–14 stycznia 2024 r. Nr 2 Poz. 956–1915, jako dzieło literatury polskiej z gatunku antologii i rodzaju dramatu.

Zwraca uwagę brak informacji w sieci na temat życia rodzinnego i poza zawodowego Wiktora Reyzza – Rubini. Wiadomo tylko, że był członkiem Stowarzyszenie Pisarzy Polskich oraz aktywnie współpracował z Polskim Radiem i Społecznym Komitetem Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionów „Zośka” i „Parasol. Był czynnym członkiem Stowarzyszenia Wychowanków Szkół Wojciecha Górskiego.

Spoczął na warszawskim cmentarzu powązkowskim.

oprac. M.M.

KOMENTARZ

Wiktora Reyzza – Rubini dobrze zapamiętałem, jako starszego kolegę ze Szkoły Górskiego, podczas spotkań Towarzystwa Wychowanków Szkół Wojciecha Górskiego na Starówce. Zapamiętałem również naszą, koleżeńską, spontaniczną wymianę książek – Jego pióra pt. Złe milczenie, na Dziennik pilota bombowca polskiego dywizjonu bombowego 300, pióra mojego stryja kpt. pilota Edwarda Metlera (n.b. wychowanka naszej Szkoły – patrz biogram). Nasze rozmowy dotyczyły głównie treści tych książek i niestety nie wzbogaciły mojej obecnej wiedzy o akcenty biograficzne Wiktora.

Mieczysław Metler